Sizi batı uygarlığının büyük destanı İlyada’da “anaforlu Ksanthos’un kıyılarında, uzak ve semiz Lykia toprakları” olarak sözü edilen diyarlara götüreceğim; kendini Trimmili halkı olarak tanımlayan Lykialıların yaşadığı Ksanthos Vadisi’ne…
Üç bin yıl öncesinde Lykia toprakları Ksanthos Vadisi’yle sınırlıydı.
Vadinin ortalarında kıvrılarak dolaşan Ksanthos Irmağı (Bugünkü adıyla ‘Eşen Çayı’) Tlos Antik Şehri’nin yakınından geçer. En eski yerleşimlerin birisi olarak bilinen Tlos Antik Şehri, denizden oldukça içeride, güvenli dağların arasına gizlenmiştir. Tlos’un akropolünden dikkatlice bakıldığında, sarp kayaların üstüne kurulan Pınara Antik Şehri’nin akropolünü görmek mümkündür. Dik yamacındaki görkemli kaya mezarlarıyla tanrıları kıskandıran Pınara da Ksanthos Vadisi’nin önemli yerleşimlerindendir.
Yaz kış gözetmeden vadiyi dolaşan anaforlu Ksanthos Irmağı, Seki Çayı ile Alagöz Çayı’nın katılımıyla coşkusuna coşku katar. Ayrıca Saklıkent Kanyonu’nun kaynak sularından da beslenmektedir. Adını verdiği Ksanthos Antik Şehri’ne uğradıktan sonra Patara Antik Şehri’nin kıyısından denizle buluşur.
Dini ya da şenlik amacıyla Trimmili halkının toplandığı Letoon’dan, Patara Limanı’na bağlantılı akarsular aracılığıyla ulaşmak mümkündür. Bir kült ve inanç merkezi olarak bilinen bölgede ana tanrıça Leto’nun yanı sıra çocukları Apollon ile Artemis’in de tapınağı vardır. Üçlü tapınma alanı, Patara Limanı’na yolu düşen yabancılar tarafından da ziyaret edilmektedir.
Gelelim 2020 yılının gözbebeği Patara’ya…
Üç bin yıl öncesinde Ksanthos Vadisi’nin kalbi Patara Antik Şehri’nde atmaktadır. Ege’nin bütün kıyılarında kehanet tanrısı olarak saygı gören Apollon Patara’da doğmuştur. Ana tanrıça Leto’nun Apollon’u doğurduğu Patara Hurmalığı kutsal alan olarak kabul edilmektedir. Apollon’un popüler Kehanet Ocağı da Patara Limanı’na hakim Tepecik’tedir. Hemen karşısında bulunan kutsal Patara Dağı da Trimmili halkıyla birlikte Lykia’ya yolu düşenleri koruyup gözetir. Sözünü ettiğimiz dönemlerde ulaşımın denizlerden sağlanabildiğini unutmayalım. Limanın içlere uzanan halici gemilere ve gemicilere güvenli barınma olanağı sağlar. Ksanthos Vadisi’nin dünyayla bağlantısı Patara Limanı’ndan sağlanmakta ve uluslararası deniz ticaretinin zorunlu uğrak noktalarındandır.
Size Troia Savaşı’nın yapıldığı yıllarındaki Patara’yı anlatmaya çalıştım. Üç aşağı, beş yukarı Ksanthos Vadisi’nde böyle bir yaşam vardı. O dönemin öncesinde de sonrasında da Patara Antik Şehri Lykia soyunun başı olma özelliğini yitirmedi.
Kaş ilçesindeki Patara kazılarına Fahri Işık’la birlikte 31 yıldır emek veren, şimdiki kazı başkanı Havva İşkan, editörlüğünü yaptığı PATARA kitabını “Kent, bir ‘başkent’ ise; liman bir ‘analiman’ ve kült, hem Hitit’in Fırtına Tanrısı Teşup’a ve eskil Ege düşüncesinin ışığı bir tanrıya, Apollon’a ve de göksel dinin azizleri Methodios ve Nikalaos’a özel ise kitap adının ‘Kent, Liman, Kült’ olması çok yakışmıştır,” diye özetliyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2020’yi neden ‘Patara Yılı’ olarak ilan ettiğini ya da Patara hakkında herhangi bir şeyi merak ederseniz, PATARA ‘KENT LİMAN KÜLT’ kitabınızı okumanızı öneririm.
FOTOĞRAF YAZISI
Kitabın Adı: PATARA ‘KENT LİMAN KÜLT’
EDİTÖR: Havva İşkan
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Türü: Araştırma – İnceleme
Sayfa Sayısı: 430
Kapak: Ciltli
Kağıt Türü: 1. Hamur
ISBN: 9786257999243